ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ

Πεντηκοστή: 

Η απαρχή της εν Πνεύματι παρουσίας του Ιησού Χριστού

 στον κόσμο

 Η Εκκλησία είναι Θεανθρώπινος οργανισμός.
Το Άγιο Πνεύμα αποτελεί την ψυχή και τη ζωογόνο πνοή της Εκκλησίας.
Είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος και ο κατεξοχήν φορέας και δοτήρας των ακτίστων ενεργειών της.
 Πρόκειται για την ενεργοποίηση και μετάδοση των συνεπειών της οικονομίας του Χριστού στην ανθρωπότητα και την κτίση, διαμέσου της οικοδομής και διοργάνωσης του σώματος της Εκκλησίας (Στ. Γιαγκάζογλου, 2009, σ.8).
Ο σκοπός της δράσης του Αγίου Πνεύματος είναι ο αγιασμός των πιστών, ως μελών της εσχατολογικής κοινότητας και η μετάβασή τους εντός της σφαίρας της θείας πραγματικότητας που εκφράζει η αλήθεια του Θεού.
Ο Παράκλητος, το Πνεύμα της αληθείας, αποτελεί το εσχατολογικό δώρο που δίνεται στην εσχατολογική κοινότητα μετά την Ανάληψη του Ιησού
Η έλευση του Παράκλητου εγγράφεται στο “μεγαλοφυές και σωτήριον” αποτέλεσμα της ένσαρκης οικονομίας ως φυσική συνέχεια του επίγειου έργου του Χριστού (Β. Τσάκωνα, 1992, σ.203-205).
Η έλευση του Αγίου Πνεύματος κατά την Πεντηκοστή ανακεφαλαιώνει τη σωτηριώδη οικονομία, διότι κατά αυτόν τον τρόπο αποκαλύπτεται πλήρως το “σωστικόν μυστήριον”.
Το Άγιο Πνεύμα δεν ενεργεί αποβλέποντας σε ένα ιδιαίτερο απολυτρωτικό έργο, αλλά διαρκώς ενσωματώνει μυσταγωγικά τους πιστούς στο σώμα της Εκκλησίας, που έχει τον Χριστό ως κεφαλή (Στ. Γιαγκάζογλου, 2001, σ.305-310).
Κατά την Πεντηκοστή δεν ιδρύεται η Εκκλησία, αλλά συγκροτείται Αγιοπνευματικά και φανερώνεται στον κόσμο “γεννάται” ως το σώμα του Χριστού.
Τότε ο Χριστός επιστρέφει “εν αγίω Πνεύματι” και πραγματοποιεί την υπόσχεση που είχε δώσει στους μαθητές του κατά τον Μυστικό Δείπνο “πάλιν έρχομαι και παραλήψομαι υμάς προς εμαυτόν, ίνα όπου ειμί εγώ και υμείς ήτε” (Ιωαν. 14, 3).
Ο σκοπός δηλαδή της επιστροφής του Χριστού “εν Πνεύματι” είναι η θεοπτία και η θέωση των πιστών του.
Αυτοί οι λόγοι του Ιησού Χριστού εκπληρώνονται την Πεντηκοστή.
Ο Χριστός επιστρέφει εν αγίω Πνεύματι, για να γίνει ο τόπος της μόνιμης συνάντησης και ένωσής του με τους σωζομένους “δι’ αυτού και εν αυτώ” ( Γ. Μεταλληνού, 1996, σ.88-90).

Κατά την Πεντηκοστή δεν ιδρύεται ένας θεσμός, αλλά γεννιέται η “καινή κτίσις της χάριτος”, η δυνατότητα της αθάνατης ζωής, η χαρισμένη από τον Θεό στον άνθρωπο.
Για τον λόγο αυτό η Πεντηκοστή δεν είναι γεγονός που συντελέστηκε “εφάπαξ”, αλλά το γεγονός που πάντοτε και συνεχώς συνιστά και συγκροτεί την Εκκλησία (Χ. Γιανναρά, 1999, σ. 193).
Το Άγιο Πνεύμα, όχι μόνο αποτελεί την παρουσία του Ιησού Χριστού στην Εκκλησία, αλλά συνεχίζει το έργο Του και θα συνιστά την κατευθυντήριο δύναμη προς τη γνώση της αλήθειας.
Διότι το Άγιο Πνεύμα αποτελεί το έτερο συστατικό στοιχείο της Εκκλησίας, μετά τον Ιησού Χριστό. Χωρίς την παρουσία και την δραστηριότητα του Πνεύματος, η Εκκλησία παραμένει στατική και μετέωρη.
Η Εκκλησία είναι ο φορέας και η ζώσα μαρτυρία περί του Ιησού Χριστού και αυτήν την μαρτυρία φέρει στους πιστούς το Άγιο Πνεύμα.
Η Εκκλησία δια του Αγίου Πνεύματος εμπεδώνει την αλήθεια, δοξάζει τον Ιησού Χριστό, ενωτίζεται τις θείες αποκαλύψεις και φέρνει την μαρτυρία για τον Ιησού Χριστό στον κόσμο.
Ο Παράκλητος, το Πνεύμα της αληθείας, επιτελεί έργο ανάλογο προς αυτό του Χριστού.
Είναι φορέας ολόκληρης της αλήθειας και ως αυτοτελή πηγή της αλήθειας, δρα στην Εκκλησία δια της διδασκαλίας, της υπομνήσεως, της εξαγγελίας και ως μάρτυς του Ιησού Χριστού (Β. Τσάκωνα, 1992, σ.249-260).
Καθετί που συνέβη στον Χριστό διέρχεται χαρισματικά στην Εκκλησία δια του Αγίου Πνεύματος. Ενσωματώνει τα μέλη του σώματος του Χριστού και καθιστά προσωπική την εμπειρία της θέωσης.

Η παρουσία και η δράση του Παράκλητου είναι η κληρονομιά του Χριστού στην Εκκλησία. Ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο, στον Χριστό και την Εκκλησία, η επίκληση του Αγίου Πνεύματος συνιστά τη μοναδική δίοδο επικοινωνίας και σχέσης ( Στ. Γιαγκάζογλου, 2009, σ.8).
Η επίκληση του Αγίου Πνεύματος βρίσκεται στην αρχή κάθε επικοινωνίας με τον Θεό γιατί κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, καθώς δεν μπορεί ο άνθρωπος να πλησιάσει τον Πατέρα παρά μόνο δια του Υιού, κατά τον ίδιο τρόπο δεν μπορεί να πλησιάσει τον Υιό, παρά μόνο δια του Πνεύματος. Ουσιαστικά το Άγιο Πνεύμα αποκαλύπτεται ως η δραστική αρχή κάθε ενέργειας (Π. Ευδοκίμοφ, 1973, σ.131).
Το Άγιο Πνεύμα αναδεικνύει τον ερχόμενο κόσμο. Εγκαινιάζει τη Βασιλεία του Θεού (Α. Σμέμαν, 1986, σ.18).

Μια εσχατολογική Βασιλεία που την ημέρα της Πεντηκοστής εγκαινιάζεται στην πράξη (Π. Ευδοκίμοφ, 1992, σ.180). Και ο χώρος που πραγματώνεται ιστορικά η Βασιλεία του Θεού στη γη είναι η Εκκλησία. Σε αυτήν βασιλεύει ο Χριστός με τη χάρη του. Σε αυτήν ενοικεί το Άγιο Πνεύμα οδηγώντας την Εκκλησία στην αλήθεια και την τελείωσή της (Α. Θεοδώρου, 1995, σ.39). Υπερβαίνει τους περιορισμούς του χώρου και του χρόνου, ενοποιεί το παρελθόν και το παρόν με τα έσχατα και εισάγει από τώρα την Εκκλησία στο ανέσπερο δείπνο της Βασιλείας του Θεού (Στ. Γιαγκάζογλου, 2009, σ.8). Η ενότητα των ανθρώπων “εν Πνεύματι” είναι ακριβώς η ενσωμάτωσή τους στον Χριστό που είναι η έσχατη πραγματικότητα μιας χριστιανικής ύπαρξης (Γ. Φλωρόφσκυ, 1973, σ.182). Δια του Αγίου Πνεύματος ο Κύριος ενεργεί εν τω σώματί Του αυτή την ένδοξη ενότητα φανερώνοντας έτσι την εικόνα της Αγίας Τριάδος (Γ. Φλωρόφσκυ, 1981, σ.45). Επειδή τα έσχατα γίνονται παρόντα στη ζωή της Εκκλησίας, το Άγιο Πνεύμα είναι το πρόσωπο της Τριάδος που λειτουργεί και προετοιμάζει τον άνθρωπο και την Εκκλησία για το τέλος. Ο ρόλος του Αγίου Πνεύματος είναι ταυτόχρονα και ιστορικός και εσχατολογικός. Ιστορικός διότι ζωογονεί στον παρόντα κόσμο  την Εκκλησία και τον άνθρωπο και εσχατολογικός διότι εισάγει τον άνθρωπο και την Εκκλησία στα έσχατα καθιστώντας τον άνθρωπο μέτοχο της Βασιλείας του Θεού. Μέσα στη Βασιλεία όπου ο άνθρωπος σώζεται και δοξάζεται αγιάζοντας τη φύση του (Γ. Πατρώνου, 2002, σ.347-351). Το σωτήριο αυτό έργο, που γίνεται μονάχα διαμέσου των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος και των μελών του σώματος, η ορθόδοξη θεολογία το βλέπει ως αντανάκλαση της Τριαδικής κοινωνίας με την ευδοκία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Η σύναξη και η ενότητα του σώματος πραγματώνεται με κοινή ενέργεια της Αγίας Τριάδος, της οποίας η ενότητα του σώματος έχει κατά μίμηση και μέθεξη το χαρισματικό σώμα του σαρκωμένου Λόγου (Ν. Ματσούκα, 1985, σ.413). Η Εκκλησία είναι η μόνη πραγματικότητα στον κόσμο και η ύπαρξή της είναι έργο του Πνεύματος της αληθείας, ολοκληρώνοντας την εν Χριστώ αποκάλυψη. Εκτός από τη μοναδική πραγματικότητα που βιώνει η Εκκλησία, ταυτόχρονα είναι η επέκταση της σάρκωσης του Θεού Λόγου, το πεδίο όπου συνεχίζεται η σάρκωση∙ η σάρκωση στην οποία θεμελιώθηκε το μυστήριο της Εκκλησίας και αγιάζεται η κτιστή δημιουργία. Η Εκκλησία είναι η εικόνα της κτίσης και εικόνα της Αγίας Τριάδος, σώμα Χριστού και μια συνεχής και ακατάπαυστη Πεντηκοστή. Διότι η Εκκλησία είναι πλήρως ενωμένη με τον Θεό. Είναι η όντως ζωή “εν Χριστώ και Αγίω Πνεύματι”. Ο αγιασμός του Αγίου Πνεύματος την καθιστά μία μοναδική πραγματικότητα, επίγεια και επουράνια, ορατή και αόρατη, ανθρώπινη και θεία (K. Ware, 1998, σ.380-387). 

 Ανδρέας Φαρσάρης Θεολόγος

Βιβλιογραφία
Γιανναρά, Χ. Αλφαβητάρι της πίστης (Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος, 1999).
Γιαγκάζογλου, Στ. Κοινωνία θεώσεως. Η σύνθεση Χριστολογίας και Πνευματολογίας στη διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά (Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος, 2001).
Γιαγκάζογλου, Στ. «Εκκλησία, Ευχαριστία και Βασιλεία», Εφημέριος 5 (2009)4-8.
Ευδοκίμοφ, Π. Το Άγιο Πνεύμα στην Ορθόδοξη παράδοση, ελλ. μτφ. Στ. Πλευράκη, (Θεσσαλονίκη, 1973).
Ευδοκίμοφ, Π. Η γυναίκα και η σωτηρία του κόσμου, ελλ. μτφ. Ν. Ματσούκα, (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Π. Πουρναράς, 1992).
Θεοδώρου, Α. “Πάτερ ημών” ματιές ερμηνευτικές στην Κυριακή Προσευχή (Αθήνα: Εκδόσεις Παρουσία, 1995).
Θεοδώρου, Α. Απαντήσεις σε ερωτήματα δογματικά (Αθήνα: Εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1995).
Ματσούκα, Ν. Δογματική και Συμβολική θεολογία Β΄ (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Π. Πουρναράς, 1985).
Μεταλληνού, Γ. Η θεολογική μαρτυρία της εκκλησιαστικής λατρείας (Αθήνα: Εκδόσεις Αρμός, 1996).
Πατρώνου, Γ. Ιστορία και εσχατολογία στη Βασιλεία του Θεού (Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος, 2002).
Σμέμαν, Αλ. Για να ζήσει ο κόσμος, ελλ. μτφ. Ζ. Λορεντζάτος, (Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος, 1986).
Τσάκωνα, Β. Η περί Παρακλήτου-Πνεύματος διδασκαλία του Ευαγγελιστού Ιωάννου, υπό το πρίσμα της καθόλου βιβλικής Πνευματολογίας (Αθήνα, 1992).
Φλωρόφσκυ, Γ. «Ο Χριστός και η Εκκλησία του. Προτάσεις και σχόλια», ελλ. μτφ. Εμμ. Πρατσινάκης, στο Θέματα Ορθοδόξου Θεολογίας (Αθήνα: Άρτος Ζωής, 1973)177-189.
Φλωρόφσκυ, Γ. Το σώμα του ζώντος Χριστού. Μια ορθόδοξος ερμηνεία της Εκκλησίας, ελλ. μτφ. Ι. Παπαδοπούλου, (Θεσσαλονίκη: Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, 1981).
Ware, K. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, ελλ. μτφ. Ι. Ροηλίδης, (Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας, 1998).